ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ / ΕΙΔΗ (ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ-ΣΗΜΑΣΙΑ) *2η ενότ.

ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

Είδη προτάσεων ανάλογα με τα συστατικά τους

Χρήσιμα στοιχεία θεωρίας:

Ο μαθητής για να κατανοήσει τις ερωτήσεις αυτές και να απαντήσει θα πρέπει να γνωρίζει ότι:

1)      Πρόταση είναι το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι οργανωμένη σύμφωνα με τους κανόνες της γραμματικής μιας γλώσσας (συντακτική και μορφολογική οργάνωση) και μπορεί να σταθεί μόνη της στο λόγο (είναι, δηλαδή, σημασιολογικά αυτόνομη).

2)      Οι προτάσεις με βάση τα δομικά συστατικά τους χωρίζονται σε:

·         Απλές προτάσεις: είναι αυτές που έχουν ολοκληρωμένο νόημα και απαρτίζονται μόνο από τα βασικά τους συστατικά: Υποκείμενο και Κατηγόρημα (ρήμα και το συμπλήρωμα του, π.χ. αντικείμενο ή κατηγορούμενο). Από τις προτάσεις αυτές δεν μπορεί να αφαιρεθεί κανένας όρος. Π.χ. «Ο καθηγητής διόρθωσε το διαγώνισμα.»

·         Ελλειπτικές προτάσεις: είναι οι προτάσεις από τις οποίες λείπουν κάποιες λέξεις, που είναι βασικοί όροι της πρότασης, όπως για παράδειγμα μπορεί να λείπει το Υποκείμενο. Π.χ. «Διόρθωσε το διαγώνισμα.»

·         Επαυξημένες προτάσεις: είναι οι προτάσεις που εκτός από τα βασικά στοιχεία, τους βασικούς όρους, έχουν και άλλα επιπλέον στοιχεία – λέξεις (δευτερεύοντες όροι ή προσδιορισμοί). Π.χ. «Ο καθηγητής των μαθηματικών διόρθωσε χθες το διαγώνισμα.»

·         Σύνθετες προτάσεις: είναι οι προτάσεις που έχουν δύο οι περισσότερα υποκείμενα ή κατηγορούμενα ή αντικείμενα. Π.χ. «Ο καθηγητής διόρθωσε το διαγώνισμα και τοτεστ.»

3)      Ελλειπτικές προτάσεις χρησιμοποιούμε όταν:

·         Ο όρος ή οι όροι που παραλείπονται είναι ευκόλως εννοούμενοι, μπορούμε δηλαδή εύκολα να τους «μαντέψουμε» είτε από τα συμφραζόμενα (τα προηγούμενα που έχουν ειπωθεί-αναφερθεί ή τα επόμενα) είτε από την κοινή γνώση, αποτέλεσμα της κοινής εμπειρίας που έχει ο πομπός και ο δέκτης για το θέμα (οπότε ο πομπός ξέρει πως και να μην αναφέρει κάποια στοιχεία ο δέκτης θα καταλάβει το μήνυμά του).

·         Θέλουμε να στείλουμε το μήνυμα όσο το δυνατό πιο κωδικοποιημένο και σύντομο (λακωνικότητα), με την προϋπόθεση, βέβαια, πως το μήνυμα θα είναι κατανοητό. Η ελλειπτική μορφή, τότε, των προτάσεων επιλέγεται για λόγους οικονομίας χρόνου.

·         Θέλουμε να δώσουμε στο λόγο μας έναν πιο γρήγορο ρυθμό και να τον κάνουμε πιο κοφτό. 

4)      Επαυξημένες προτάσεις χρησιμοποιούμε όταν:

·         Είναι ανάγκη να δώσουμε επιπλέον στοιχεία - προσδιορισμούς, προκειμένου ο δέκτης να κατανοήσει πλήρως και ολοκληρωμένα το μήνυμά μας και η επικοινωνία να γίνει αποτελεσματική.

·         Θέλουμε να αναλύσουμε ένα θέμα, οπότε οι προτάσεις μας πρέπει να περιέχουν πολλά στοιχεία για να καλύψουν όλες τις πλευρές που ενδεχομένως έχει αυτό το θέμα.